AMD İşlemcilerde Performans Kazancı: PBO ve CPB Nedir?

Her bilgisayar kullanıcısı donanımlarından maksimum performansı almak, tüm potansiyelini son damlasına kadar kullanmak ister. İşlemci üreticileri artık çekirdeklerin kullanım şekli, frekanslar ve voltajları otomatik olarak ayarlayabilecek yazılımlar geliştirmeye başladı. Hatta yavaş yavaş yapay zekadan da yararlanmaya başladılar. Biz bugün AMD’nin iki ayrı teknolojisine odaklanacağız: Precision Boost Overdrive (PBO) ve Core Performance Boost (CPB).

• Bedava Performans Artışı: Intel Application Optimization Nedir?

Bazı tecrübeli kullanıcılar manuel hız aşırtma yaparak donanımları son noktaya kadar zorlamayı seviyor. Çoğu kişi ise overclock ile uğraşmaktan imtina ederek sistemini stabil şekilde kullanmak istiyor. Bahsettiğimiz teknolojiler için ekstra bir şey yapmanıza gerek yok. AMD tarafından geçmişe dayanan tecrübelerle hazırlanan algoritmalar her şeyi sisteminize uygun şekilde yapıyor.

Aslında bu ayarları aktif ettiğimizde de bir nevi overclock yapmış oluyoruz, ancak yalnızca AMD tarafından belirlenen ayarlar ve algoritmalar çerçevesinde. PBO ve CPB’yi aktif ettiğinizde voltajlarınızda ve frekanslarınızda oynaklıklar görebilirsiniz. Özellikle de güçlü soğutucuya sahip olmayan işlemcilerde ısınma gibi durumlar yaşanabilir. İyi olan şu ki, her ikisini de istediğimiz zaman aktifleştirebiliyor veya devre dışı bırakabiliyoruz.

Bu özellikler saat hızlarını yukarı çekerken aynı zamanda cüzi miktarlarda performans artışları da sağlıyor. Cüzi miktarlarda dedik lakin işlemci silikonuna ve soğutma performansına bağlı olarak performans kazançları önemli seviyelerde olabilir.

AMD, daha önce geliştirmiş olduğu Precision Boost Overdrive (PBO) teknolojisi ile Ryzen işlemciler için tek tıklamayla hız aşırtma imkanı sunmuştu. Bu özellik çok iş parçacıklı iş yüklerinde performansa olumlu etki ederken, tek iş parçacıklı işlerde nispeten etkisiz kalıyordu. Ancak sonrasında Precision Boost Overdrive 2 güncellemesiyle bu özellik daha iyi hale geldi. PBO2, mevcut çok çekirdekli performans kazançlarını korurken tek iş parçacıklı performansını da artırıyor.

Precision Boost Overdrive, işlemcinin tanımlı voltaj değerlerinin ötesinde çalışmasına ve varsayılana nazaran daha uzun süreler boyunca daha yüksek voltajlarda kalmasına imkan veriyor. Elbette bunun yapılabilmesi için arka planda bir işleyişin olması gerekiyor.

PBO aslında AMD’nin standart Precision Boost teknolojisinin gelişmiş bir hali diyebiliriz. Başka bir söylemle, Precision Boost ile birlikte çalışan akıllı güçlendirme algoritmasını temsil ediyor. PBO ile sıcaklık, iş yükü türü gibi faktörleri hesaba katılarak standart CPU hızlandırma davranışının sınırları değiştirildi.

AMD’nin hazırladığı özellik hız aşırtma gibi görünüyor lakin biraz farklı. Çünkü saat hızını doğrudan artırmıyor veya azaltmıyor. Bunun yerine, hızlandırma davranışında optimum sınırları belirlemek için diğer faktörleri de hesaba katıyor.

Precision Boost ve Overdrive

PBO’yu etkinleştirmek için BIOS’tan gerekli ayarı bulmanız lazım. Bu arada, CPU çekirdek saat hızını artıran normal Precision Boost ve Precision Boost 2 özelliklerinin farklı olduğunu belirtelim. Peki Precision Boost ve Precision Boost Overdrive arasındaki fark ne?

Precision Boost, işlemcinizin reklamı yapılan “Boost” saat frekanslarına yükseltmek için kullanılan yerleşik bir mekanizma. Bunu Intel’in Turbo Boost teknolojisiyle karşılaştırabiliriz. PBO ise Precision Boost’un sınırlarını etkileyen ek bir ayar.

Basitçe söylemek gerekirse, CPU’nuzun çalışma koşullarını değerlendiriyor, tüm faktörleri hesaba katıyor ve daha yüksek saat hızlarına çıkarken işlemcinin davranışlarını yönlendiriyor. Özetle, PBO ve PB birlikte çalışsa da teknik olarak farklılıklar var.

Curve Optimization

Curve Optimization özelliği, işlemcinin rölantide ve ağır yük altında olduğu farklı durumlarda, çalışma koşullarına göre voltaj ayarlaması yapabiliyor. Bu özellik otomatik olarak çalışıyor ve overclock işleminde yardımcı rol oynuyor.

Adaptive Undervolting

Şimdi de Adaptive Undervolting özelliğine gelelim. Bu özellik sayesinde voltaj değerleri “aşamalı” olarak tanımlanabilecek ve her bir aşama, maksimum 30 kademeye kadar 3-5 milivolt dilimlerden oluşacak. AMD, bu özelliğin etkinleştirilmesinin %2’ye kadar daha yüksek tek iş parçacığı performansına ve %10’a kadar daha iyi çoklu iş parçacığı performansına yol açabileceğini söylüyor. Zira daha düşük sıcaklıklar, CPU’nun bu koşullar altında daha agresif bir şekilde güçlendirilmesini sağlıyor.

İşlemcilerinde voltajı düşürmek isteyen kullanıcılar, normalde bu süreçte CPU voltajını kademeli olarak düşürüyor ve sonrasında oyunlar veya diğer özel uygulamalar sayesinde kararlılık testleri yapıyor. Öyle ki işlemciniz her an %100 yükte çalışmıyor ve voltajların düşük tutulması için her zaman bir alan var. AMD’nin Adaptive Undervolting yaklaşımı ise bu konuda kullanıcılar için yardımcı olacak.

Performans Artışı

Bildiğiniz üzere silikon kalitesi çoğu zaman işlemciden işlemciye değişiklik gösterebiliyor. Dolayısıyla işlemciniz şansınıza bağlı olarak çok daha yüksek hız aşırtma potansiyeline sahip olabilir. PBO’nun uyarlanabilir algoritması ise yonganızdan en yüksek performansı elde etmenizi sağlıyor. İlk nesil PBO’da olduğu gibi yeni PBO2, işlemcinin soket güç sınırlamasını aşarak çiplerinizin yeteneklerine, yonga için güç dağıtımına ve soğutma çözümüne bağlı olarak performans artışları sunacak.

Son olarak AMD’nin Ryzen 7 5800X ve Ryzen 9 5900X işlemcilerinde yaptığı testlere bakalım. Performans ölçütlerinde PBO kapalıyken, açıkken ve yeni PBO2 kullanılırken elde edilen performans artışlarından bahsedilmiş.

PBO Etkinleştirilmeli mi?

Fazla zahmetli olmadan küçük performans artışları elde etmek istiyorsanız, evet denemeye değer. Precision Boost Overdrive’ın yaptığı tek şey CPU’nuza daha yüksek voltaj limiti sağlamak. Bu da çipin daha yüksek artırma frekansına ulaşabilmesi için boşluk payı bırakıyor.

• İşlemci Nasıl Overclock Edilir?

Tecrübeli bir şekilde yapılmış manuel CPU hız aşırtma işleminin PBO’ya kıyasla daha iyi sonuçlar vereceğini söyleyebiliriz. Bununla birlikte, özellikle doğru şekilde optimize edilirse ve desteklenen Ryzen UEFI’nizde bulunan “Auto OC” özelliği ile birlikte kullanılırsa performansta bir miktar artabilir. Sisteminizin soğutma performansı ne kadar iyiyse o kadar iyi sonuç alırsınız.

PBO Desteği

Precision Boost Overdrive 2, başlangıçta yalnızca bir BIOS seçeneği olarak piyasaya sürüldü. Sonrasında ise Ryzen Master yardımcı programına dahil edildi. Güncellenen teknoloji Ryzen 5000 öncesi işlemcilerde desteklenmiyor. 400 ve 500 serisi yonga setlerinde kullanabilmek için 1.1.8.0 veya da yeni AGESA kodlarına sahip anakartlar gerekiyor. Yani güncel BIOS sürümleri kullanmak gerek.

Ryzen 7000 serisine gelince, Zen 4 mimarili işlemcilerde PBO’yu kullanmak mümkün. Eğer anakartınız müsaade ediyorsa, yani üretici bu özelliği kullanmanıza imkan verdiyse Ryzen 7000 serisiyle de aktif edebilirsiniz.

Bitirmeden önce, bu özelliğin anakart üreticilerine göre BIOS üzerinde farklı isimlendirmeye sahip olabileceğini belirtelim. Diğer taraftan elinizdeki CPU’nun silikon kalitesine ve sisteminizin soğutma performansına göre birçok değişken olacağının da altını çizelim.

Ryzen X3D İşlemcilerle Kullanabilir miyim?

Bildiğiniz üzere 3D V-Cache teknolojisine sahip X3D yongalarla manuel hız aşırtma yapmak mümkün değil. Ancak Ryzen 7000X3D serisindeki işlemcilerle PBO’yu kullanabilirsiniz. Ryzen 5000 serisindeki Ryzen X3D CPU’lar, tasarım kısıtlamaları nedeniyle olağan hız aşırtma kısıtlamalarına ek olarak PBO desteği de sunmuyor.

Ryzen 7 5800X3D piyasaya sürüldüğünde bu özelliği desteklemiyordu. ASUS, Gigabyte, MSI ve ASRock gibi üreticiler ise X570, B550, X470 ve B450 anakartlarda PBO desteğini BIOS güncellemeleriyle birlikte sunmaya başladı.

Precision Boost Overdrive 2 Özellikleri

• Gelişmiş tek çekirdek performansı.
• Precision Boost Overdrive 2 özelliklerine dahil edilmiş ‘undervolting’ becerileri.
• AMD Ryzen 5000 serisi için bağımsız düşük voltaj detayları.
• Watt başına performans iyileştirmeleri.
• Çalışma sıcaklığında düşüş yaratabilecek ayarlamalar.
• İşlemciye göre özelleştirilen voltaj ve frekans değerleri.

Core Performance Boost, eğer işlemcinin termal ve güç boşluğu olduğu müddetçe frekansların daha yüksek seviyelere çıkmasına izin veren bir teknoloji. Yani PBO kadar agresif çalışan bir teknoloji değil. Aslında CPB’yi aktif ettiğinizde de voltajların ve sıcaklıkların yükseldiğini görebilirsiniz, ancak PBO kadar etkili değildir.

PBO, CPU’nun daha yüksek saat hızına çıkmasını sağlamak için voltajları zorlayabiliyor. Bu iki ayar tam olarak aynı olmasa bile birbiriyle benzer. İkisi de CPU’nun yüksek hızlarda çalışması için var.

CPB’yi aktifleştirdiğinizde işlemci anlık olarak ulaşabileceği maksimum frekansa ulaşıyor. Örneğin normalde iş yüklerinde 3.6 GHz civarında çalışan bir işlemci, CPB’yi açtığınızda 4.0 GHz’in üzerinde frekanslara tırmanabilir. Eğer stok soğutucu veya başka bir alt segment işlemci soğutucu kullanıyorsanız yüksek frekansları göremeyebilirsiniz. Görseniz bile bu seviyelerde uzun süre kalamazsınız.

PBO gibi, CPB’yi kapattığınızda CPU sıcaklığının hatrı sayılır derecede düştüğünü fark edeceksiniz. Hatta sıcaklık farkı 15-20 dereceye kadar ulaşabilir. Performans artışları konusunda aklınızda soru işaretleri mi var? İşlemci silikonunun kalitesine ve soğutma performansına bağlı olarak elbette performans artışları göreceksiniz. Ayrıca performans artışları oyuna ve kullandığınız yazılıma göre de farklılık gösterir.

Tekrar belirtelim, kasanın havalandırması, soğutucu kalitesi, kullanılan macun, oda sıcaklığı, anakartın modeli ve BIOS sürümü gibi birçok faktör var.

Performans farkını en azından belirli iş yüklerinde görebilmek için PugetSystems tarafından yapılan testlere bakabiliriz. PBO ve CPB’nin performansını ve CPU sıcaklıklarını nasıl etkilediğini görmek için Gigabyte X670E Aorus Master anakart ile birlikte 16 çekirdekli Ryzen 9 7950X modeli kullanılmış. Soğutma için ise Noctua NH-U12A 120mm hava soğutucu ve Fractal Celsius+ S28 Prisma 2x140MM AIO sıvı soğutucuların yer aldığını görüyoruz.

Fotoğraf ve video düzenleme kıyaslamalarında neredeyse hiçbir fark yaşanmamış. En büyük fark ise %3 seviyesinde. Sonuçlar genel olarak neredeyse aynıyken en çok büyük fark Cinebench çoklu çekirdek (10 dakikalık çalışma) ve Unreal Engine testlerinde. PBO ve CPB devre dışı bırakıldığında performansta yaklaşık %10’luk bir düşüş gözlemlendi. Ancak güçlü AIO sıvı soğutucu bu noktada hiçbir etki göstermedi.

Öte yandan Unreal Engine’de gölgelendiricileri derlerken PBO ve CPB devre dışı bırakıldığında %6’lık daha küçük bir performans düşüşü görüldü.

Temel olarak, PBO ve CPB aktifleştirildiğinde fark en çok yüksek iş parçacığı gerektiren iş yüklerinde ortaya çıkıyor diyebiliriz. Elde edilen performans kullanım alanına göre değişiklik gösterirken en yüksek fark %10 olarak kayıtlara geçti.

Son olarak bir de GamersNexus tarafından yapılan testlere göz gezdirelim. Ryzen 9 3900X ile Cinebench R15’te yapılan PBO ve AutoOC test sonuçları şu şekilde:

Precision Boost Overdrive ve Core Performance Boost teknolojilerinin sıcaklığa ne kadar etki ettiğini görmek için aşağıdaki grafiğe bakabiliriz. Bu grafik “en yüksek sıcaklığa ulaşan çekirdekler” baz alınarak oluşturulmuş. Yukarıda gördüğümüz gibi iş yükleri genellikle “ani patlayıcı güç gerektiren” yazılımlardan oluşuyor.

Cinebench çok çekirdek kıyaslamasında sıcaklık 95 dereceden 65 dereceye kadar düşebiliyor. Bu CPU sıcaklığında 30 derecelik düşüş demek. Gerçekten büyük bir fark söz konusu.

Photoshop gibi nispeten daha hafif yüklerde bile PBO/CPB etkinken 60-80C arasında değişen sıcaklıklar, bunlar kapalıyken ~42C’ye düştü. Premiere Pro, After Effects ve DaVinci Resolve gibi diğer yazılımlarda sıcaklıklar sık sık 95 dereceyi gördü. Özellikler aktif edildiğinde ise 40-62C’ye kadar geriledi. Bu noktada bir hatırlatma yapmamız gerekiyor: Bahsettiğimiz yazılımlarda gözle görülür performans artışı yaşanmamıştı, ancak sıcaklıklar bir hayli yüksek. Sonuç olarak, PBO/CPB birlikte kullanıldığında her zaman istediğimizi veremezken sıcaklıkları da yükseltebiliyor.

Unutulmaması gereken son bir şey de Fractal 2x140mm AIO sıvı soğutucunun CPU sıcaklığı üzerinde minimum etki yaratması. Özetle, Noctua 120mm hava soğutucu kullanıldığında performansa olumsuz bir etki görülmüyor. Ancak testlerin uzay montaj ortamında yapıldığını unutmamak gerekiyor. Belki de kapalı bir kasa kullanılsaydı sonuçlar biraz daha farklı olabilirdi.

Evet, bazı anakart üreticileri PBO (Precision Boost Overdrive) özelliğini A620 anakartlara getiriyor. Örneğin ASUS’un A620M-A anakartı bunlardan birisi. Belirttiğimiz gibi, tamamen otomatik olan PBO, Ryzen işlemcilerin stok özelliklerinin ötesinde çalışması için geliştirildi. PBO’nun devreye girme süreci çeşitli parametrelere bağlı: iş yükünün türü veya o anda aktif olan çekirdek sayısı gibi.

ASUS, Prime A620M-A anakart ve Ryzen 9 7900 işlemciyle birlikte PBO etkinleştirildiğinde %9 performans artışı sağlandığını (Cinebench 23’te) göstermişti.

Hayır, aynı değil. PBO, doğrudan CPU saat hızıyla değil güç, amperaj ve sıcaklık limitleriyle oynamakta ve daha fazla nefes alma alanı sağlayarak yerleşik Precision Boost özelliğine ekstra destek sağlıyor.

Nitekim otomatik overclock, yani Auto OC’den teknik olarak farklı. Auto OC, diğer faktörleri hesaba katmadan daha yüksek saat hızları için CPU’ya daha fazla voltaj uygulamakta.

AMD’nin Ryzen Master yazılımında Auto OC özelliği mevcut ve bu özellik BIOS’unuzda PBO ile birlikte de mevcut olabilir. Özetleyecek olursak, en iyi ayarı deneme yanılma yöntemiyle bulabilirsiniz. Bir tavsiye verecek olursak, sıcaklıklar, güç çekimi ve performans arasında bir denge kurmak için PBO’yu aktif ederken Auto OC’yi devre dışı bırakmalısınız.

Her iki teknoloji de voltajları ve frekansları yükseltebilir. Aktif ettikten sonra farklı kullanım senaryolarında bir süre sıcaklık değerlerini izlemekte fayda var. Eğer işlemciniz haddinden fazla ısınıyorsa hemen devre dışı bırakabilirsiniz. Sürekli olarak yüksek ısı üreten donanımlar arızalanmasa bile kullanım ömrü bakımından olumsuz etkilenebilir.

Ayrıca Auto OC, CPB ve PBO arasındaki farkı görmek için bu özellikleri birlikte veya ayrı ayrı kullanabilirsiniz. Nasıl olsa dilediğiniz zaman açabiliyor ve kapatabiliyorsunuz. Deneme yanılmayla sizin için en uygun ayarı bulabilirsiniz.